Το Νοέμβριο μήνα συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από το θάνατο του κόμη Λέοντα Νικολάγεβιτς Τολστόι, του γνωστού συγγραφέα του Πόλεμος και Ειρήνη, Άννα Καρένινα, Ανάσταση κλπ.

Στην Ελλάδα, βέβαια, ελάχιστη σημασία δώσαμε στην επέτειο, αλλά στην Ευρώπη γράφτηκαν αρκετά για τη ζωή, το θάνατο και τα έργα του συγγραφέα. Εκδόθηκαν και τα ημερολόγια της γυναίκας του, της Σοφίας Τολστόι, τα οποία δεν είχαν μέχρι σήμερα εκδοθεί ή μεταφραστεί.

Τα ημερολόγια αυτά είναι πράγματι συγκλονιστικά και φέρνουν στο φως την ψυχολογική – και σωματική – καταπίεση που, κάποιες φορές, οδήγησε αυτή την ταλαίπωρη γυναίκα στα όρια της και την έσπρωξε μέχρι και στην αυτοκτονία!

Είναι απίστευτο το πώς, μερικοί άνθρωποι, καταφέρνουν να βασανίζουν όλους τους γύρω τους, κρυμμένοι πίσω απ’ τη δικαιολογία της ιδιοφυΐας τους. Κι εμείς φταίμε, γιατί έχουν την ανοχή όλων μας.

Ο Τολστόι ήταν ένας από τους χειρότερους χαρακτήρες που θα μπορούσε να συναντήσει κανείς, αλλά, ακόμα και σήμερα, όταν σχολιάσει κανείς κάτι γι’αυτό, εισπράττει έντρομα βλέμματα γεμάτα αποδοκιμασία – σαν ιερόσυλος – και την απάντηση: μα ήταν μεγαλοφυΐα!

Ωστόσο, αυτή η μεγαλοφυΐα εξουθένωσε ψυχικά μια γυναίκα που του ήταν ολόψυχα αφοσιωμένη από την παιδική της ηλικία – τότε τον πρωτογνώρισε – μέχρι τα βαθειά της γεράματα. Και της δημιούργησε και ενοχές ότι αυτή ήταν η αιτία όλων των κακών.

Τολμούσε να μιλάει για ασκητισμό κι απλή ζωή, αυτός που έζησε τριγυρισμένος από υπηρέτες, που προλάβαιναν κάθε του επιθυμία – δεν νομίζω να μέτρησε ποτέ κανείς τα εξώγαμα παιδιά του με τις υπηρέτριες – και έχοντας πλάι του τη γυναίκα του, αφοσιωμένη μέρα-νύχτα σ’αυτόν. Το πρωί φρόντιζε όλες τις υποθέσεις του σπιτιού και της περιουσίας τους και μεγάλωνε και μόρφωνε έντεκα παιδιά. Το βράδυ ξενυχτούσε αντιγράφοντας τα χειρόγραφά του, τόσο κακογραμμένα, ώστε κανείς εκτός απ’αυτήν δεν μπορούσε να τα διαβάσει. Κάποιες σελίδες του Πόλεμος και Ειρήνη τις αντέγραψε έξη και επτά φορές. Μέχρι και καινούριες κόλλες χαρτί του έβαζε στο γραφείο του, ώστε να μην κάνει τον κόπο «η μεγαλοφυΐα» να ψάξει χαρτί να γράψει! Και κάθε πρωί βρισκόταν στο πόδι πρώτη απ’όλες, για να τους φροντίσει.

Αυτή η συμπεριφορά της, κατά τη γνώμη του, ήταν πολύ «πεζή», πολύ «γήινη», πολύ στερημένη από φιλοσοφικές αναζητήσεις και τον βάραινε. Γι’αυτό και έλειπε μεγάλα διαστήματα, αφήνοντας την ολομόναχη, και γύριζε σαν «απλός και ταπεινός προσκυνητής» τα μοναστήρια. Ωστόσο, ο υπηρέτης του πήγαινε μπροστά και τους προειδοποιούσε ότι έρχεται ο κόμης Τολστόι για να τον υποδεχτούν ανάλογα!...

Ένας άνθρωπος ασυγκράτητος στις επιθυμίες του, με έκλυτη ζωή, που κάπνιζε σαν φουγάρο, είχε το θράσος να στηλιτεύει γιατί ζούσαν ακριβώς όπως αυτός. Ιδίως κάποιο διάστημα του είχε γίνει μανία να κυνηγάει τους καπνιστές, σχεδόν σαν να ήταν εγκληματίες!....

Τις γυναίκες, τις μεταχειριζόταν σαν αντικείμενα. Η γυναίκα του μπήκε νύφη στη Γιάσναγια Πολιάνα, και βρήκε υπηρέτρια εκεί την ερωμένη του άντρα της και το νόθο γιο του. Και όμως, ήταν αυτός που μισούσε με πάθος τις γυναίκες και τις θεωρούσε αιτία κάθε κακού, χρησιμοποιώντας σαν άλλοθι τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Υποστήριζε δε ότι είναι από την κατασκευή τους κατώτερες από τους άντρες και ο μόνος τρόπος να ολοκληρωθούν ήταν να υπηρετούν τους άλλους και κυρίως – φυσικά – τον άντρα τους!....

Στο τέλος κατέληξε να φτιάξει και δική του θρησκεία, η οποία έχει μέχρι σήμερα οπαδούς και στη Ρωσία και στην Αμερική και στην Αγγλία! Έχω μεγάλη περιέργεια να γνωρίσω τις γυναίκες που ακολουθούν αυτή τη θρησκεία!

Λίγο πριν το θάνατο του φαίνεται έχασε και το τελευταίο ίχνος μυαλού που του είχε απομείνει και έφυγε από το σπίτι του, ακολουθώντας ένα γραμματέα – με τον οποίο είχε μάλλον ένα ομοφυλοφιλικό είδος σχέσης – που πάσχιζε καιρό να τον χωρίσει από τη γυναίκα του, για να τον εκμεταλλευτεί και υλικά και συναισθηματικά.

Πέθανε λίγες μέρες μετά τη φυγή του, στο κτίριο ενός σιδηροδρομικού σταθμού στο χωριό Αστάκοβο. Η γυναίκα του έτρεξε και πάλι κοντά του, αλλά ο γραμματέας δεν την άφησε να είναι κοντά στον άντρα της στις τελευταίες του στιγμές!....

Πέθανε στις 7 Νοεμβρίου και στις 9 Νοεμβρίου έγινε η κηδεία του και η ταφή του στο κτήμα του στη Γιάσναγια Πολιάνα.

Πάντως, όσο αποκρουστικός χαρακτήρας κι αν ήταν ο δημιουργός του, το βιβλίο Πόλεμος και Ειρήνη είναι μια μοναδική ιστορική μελέτη για τον κομήτη που λεγόταν Ναπολέων και για την επιρροή του στη ζωή της Ευρώπης και της Ρωσίας.